W 2016 r. upadłość konsumencką ogłosiło w Polsce prawie 4,3 tys. osób i jest to o 85 proc. więcej niż w 2015 r. (za „Bisnode Polska”). Jednak liczba upadłości konsumenckich w naszym kraju odbiega mocno od liczby upadłości ogłaszanych w innych krajach europejskich, dla porównania – w Niemczech w 2015 r. ogłoszono upadłość konsumencką wobec prawie 108 tys. osób. Pomimo znacznie niższej skali problemu, sądy w Polsce nie radzą sobie wystarczająco z rosnącą liczbą tego rodzaju spraw. Obecnie więc Resort sprawiedliwości pracuje nad zmianami w ustawie.
Kategoria: Prawo konsumenckie
10 stycznia 2017 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 23 września 2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich. Przedsiębiorca, który odrzuci reklamację konsumenta będzie musiał poinformować go o pozasądowej możliwości rozwiązania sporu. Nie każdy przedsiębiorca musi się zgodzić na arbitraż, jednak każdy o braku zgody będzie musiał swojego klienta poinformować.
Jak informuje BIK, aktualnie ok. 899 tys. osób w Polsce spłaca kredyty denominowane bądź indeksowane do franka szwajcarskiego. 95% tzw. „frankowiczów” zaciągnęło tylko jeden kredyt mieszkaniowy, co oznacza, że w przeważającej większości przypadków kredyt w CHF był przeznaczany na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych.
Spłacający kredyty we frankach stanowią blisko 6% ogólnej liczby wszystkich kredytobiorców w Polsce. Aktualna kwota zadłużenia (także niehipotecznego) we frankach wynosi ok. 167 mld PLN, co stanowi niecałe 30% ogólnej sumy zobowiązań kredytowych.
5 września 2014 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) wniósł do Rządowego Centrum Legislacji projekt założeń do ustawy o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich (nr z wykazu: ZC39). Projekt ten powstał w związku z obowiązkiem implementacji przez Polskę dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2013/ 11/ UE z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich oraz zmiany rozporządzenia (WE) nr 2006/ 2004 i dyrektywy 2009/ 22/ WE (dyrektywa w sprawie ADR w sporach konsumenckich) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 524/ 2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich oraz zmiany rozporządzenia (WE) nr 2006/ 2004 i dyrektywy 2009/ 22/ WE (rozporządzenie w sprawie ODR w sporach konsumenckich).
Podobnie jak w przypadku ustawy o prawach konsumenta, wprowadzenie tych rozwiązań do krajowych porządków prawnych krajów członkowskich UE ma na celu ujednolicenie na poziomie Wspólnoty zasad ADR w zakresie odnoszącym się do sporów z udziałem konsumentów. W zamierzeniu twórców dyrektywy, zapewnienie dostępu do szybkich, prostych, skutecznych i tanich sposobów rozstrzygania sporów powstałych na gruncie umów konsumenckich podniesie zaufanie do rynku, dając wymierne korzyści konsumentom. I to właśnie ADR staną się tym narzędziem, które zapewni realizację powyższych celów.
Jak można przeczytać na stronach Biuletynu Informacji Publicznej Rady Ministrów wspomniana powyżej dyrektywa w sprawie ADR w sporach konsumenckich zakłada utworzenie we wszystkich państwach należących do UE pozasądowego systemu rozwiązywania sporów, obejmującego swoim zakresem wszelkie zaistniałe na wspólnym rynku spory wynikające z umów konsumenckich, w tym również umów zawartych przez internet i umów transgranicznych.
Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie do polskiego porządku prawnego zasad postępowania ADR służących pozasądowemu rozwiązywaniu sporów konsumenckich. Droga postępowania sądowego miałaby być zastosowana jedynie w sytuacji, gdyby wcześniejsze negocjacje nie zakończyły się porozumieniem. Postępowanie ADR będzie obejmowało spory krajowe i transgraniczne, odnoszące się do zobowiązań umownych, które obejmują umowy o świadczenie usług lub umowy sprzedaży.
W postępowaniu ADR wykorzystywane będą mediacje, koncyliacje i arbitraż. Dla stron postępowania będą dobrowolne i nie będą zamykały drogi sądowej. Tego typu postępowania będą cechowały się zasadami fachowości, niezależności i bezstronności w odniesieniu do osób fizycznych odpowiedzialnych za ich realizację. Dodatkowo, na osoby zajmujące się prowadzeniem postępowań ADR zostanie nałożony obowiązek posiadania niezbędnej wiedzy i umiejętności w zakresie sądowego lub pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich oraz wymóg fachowości, czyli ogólnej znajomości prawa.
Projektowana ustawa będzie zawierała szczegółowe przepisy dotyczące zasad, toku oraz metod postępowania ADR. Zgodnie z założeniami, postępowanie to będzie dla konsumentów nieodpłatne lub za opłatą o niewielkiej wysokości. Ustawa nie będzie wykluczała jednak konieczności poniesienia opłat, które mogą powstać w trakcie rozwiązywania sporu, np. kosztów biegłego.
W założeniach do ustawy napisano, że celem projektowanej regulacji powinna być:
- Poprawa efektywności i skuteczności postępowań ADR.
- Zapewnienie pełnego pokrycia sektorowego, czyli każdy spór konsumencki, w zakresie objętym dyrektywą, będzie mógł zostać rozwiązany przez odpowiedni podmiot ADR.
- Zapewnienie spójności całego systemu ADR przez wprowadzenie jednolitych metod funkcjonowania podmiotów ADR.
- Spopularyzowanie tej formy rozstrzygania sporów wśród konsumentów i przedsiębiorców.
- Umożliwienie rozstrzygania sporów transgranicznych w ramach ADR.
Podstawą nowego systemu mają być branżowe organy administracji publicznej (m. in. Urząd Lotnictwa Cywilnego, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Komisja Nadzoru Finansowego, Urząd Regulacji Energetyki). Podmiotem ADR, w którego zakresie działania znajdą się sprawy nie mieszczące się w kompetencjach właściwych ADR branżowych, będzie Inspekcja Handlowa. Ustawa zakłada ustanowienie mechanizmów współpracy, uwzględniające obecnie funkcjonujące podmioty ADR, zarówno te ustanowione przez przedsiębiorców z branży, jak też podmioty publiczne.
Projektowana ustawa spowoduje konieczność dokonania legislacyjnych zmian w wielu aktach prawnych, m.in. dotyczących działalności Urzędu Lotnictwa Cywilnego, Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Komisji Nadzoru Finansowego, Urzędu Regulacji Energetyki oraz Inspekcji Handlowej. Konieczne będzie również wprowadzenie zmian w przepisach kpc oraz w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów.
Wdrożenie przepisów, niezbędnych do wykonania dyrektywy 2013/ 11/ UE, we wszystkich krajach członkowskich UE, w tym również w Polsce, powinno nastąpić w terminie do dnia 9 lipca 2015 r. Natomiast rozporządzenie (UE) nr 524/ 2013 wchodzi w życie w dwóch etapach tj. 9 lipca 2015 r. oraz 9 stycznia 2016 r.
Jak można się dowiedzieć ze strony internetowej Rządowego Centrum Legislacji, projekt ustawy o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich znajduje się aktualnie na etapie konsultacji, przedstawiania opinii i uzgodnień. W dniu 31 marca 2015 r., Rada Ministrów, na wniosek Prezesa UOKiK, przyjęła założenia do projektu ustawy. Niestety, po tym wydarzeniu prace nad nią zamarły, dlatego pod znakiem zapytania jest to, czy Sejm zdąży z uchwaleniem ustawy w przewidzianym przez dyrektywę terminie.
Postęp prac nad ustawą można śledzić tutaj.
Jarosław MROŻEK
25 grudnia 2014 r. weszła w życie ustawa o prawach konsumenta (dalej upk). Jej uchwalenie wynikało z obowiązku implementacji przez Polskę dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/ 83/ UE w sprawie praw konsumentów. Głównym celem tej ważnej dla konsumentów i przedsiębiorców ustawy było ujednolicenie i doprecyzowanie przepisów odnoszących się do umów konsumenckich zawieranych w lokalu i poza lokalem przedsiębiorstwa w zakresie obowiązków informacyjnych, wymogów formalnych związanych z ich zawieraniem oraz prawa konsumenta do odstąpienia od umowy.
Nowa ustawa regulująca kwestie zawierania przez konsumentów umów z przedsiębiorcami stanowi odpowiedź ustawodawcy na dynamiczny rozwój handlu elektronicznego i związaną z tym potrzebę unowocześnienia i ujednolicenia przepisów w zakresie praw konsumentów. Wdrożona ustawa porządkuje przepisy dotyczące odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej, w szczególności przepisy stanowiące implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1999/ 44/ WE z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji.
Ustawa określa prawa przysługujące konsumentom oraz obowiązki przedsiębiorcy zawierającego z nim umowę, określa tryb i zasady zawierania przez przedsiębiorcę z konsumentem umów na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, tryb i zasady wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od takiej umowy a także zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych. Wraz z wejściem w życie tej ustawy ustawodawca wprowadził do Kodeksu cywilnego szereg zapisów w zakresie rękojmi (art. 556 i nast.), gwarancji przy sprzedaży (art. 577 i nast.), obowiązków sprzedawcy (art. 546 i nast.) oraz zapisy dotyczące roszczeń sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej (art. 576[1] i nast.).
Warto przy okazji wspomnieć, że ustawa o prawach konsumenta ma charakter bezwzględnie wiążący na korzyść konsumenta. Stosownie do art. 7 tej ustawy konsument nie może pod rygorem nieważności zrzec się praw przyznanych mu w ustawie, a postanowienia umowy zawartej z przedsiębiorcą mogą być dla niego jedynie korzystniejsze niż to wynika z przepisów ustawowych. Umowy mniej korzystne, jako sprzeczne z ustawą (art. 58 § 1 kc), dotknięte są ex lege i ab initio nieważnością bezwzględną.
Jeśli chodzi o obowiązki informacyjne, które ustawa nakłada na przedsiębiorców, to zgodnie z intencją ustawodawcy, mają one charakter norm minimalnych,. Oznacza to, że zakres przekazywanych przez stronę profesjonalną umowy informacji może być w sposób dowolny poszerzany.
Ustawa o prawach konsumenta wprowadza do polskiego porządku prawnego przepisy, które obowiązują lub będą niedługo obowiązywać we wszystkich krajach UE. Należy przy okazji wskazać, że ujednolicenie przepisów dot. ochrony konsumenta jest korzystne nie tylko dla strony ekonomicznie słabszej, lecz również dla przedsiębiorców, którym łatwiej będzie poruszać się na rynkach zagranicznych.
Jarosław MROŻEK